Verdriet en ellende van de oorlog

auteur: Ruud Kamphoven
geplaatst in: Brabants Dagblad/Eindhovens Dagblad, 16 maart 1995

Recensie: 'Het dagboek van Anne Frank', vertaling en bewerking Mies Bouhuys, regie Arda Brokmann; mmv Cleo Dankert, Boudewijn de Groot, José de Ruiter e.v.a.,
dinsdag en woensdag in Schouwburg Tilburg, 20.15 uur

Na ruim tien jaar is Anne Frank weer op de planken als toneelvoorstelling. Dat stuk kan alleen al vanwege de onderliggende boodschap niet genoeg gespeeld worden. De manier waarop verdriet en ellende van de oorlog via het dagboek van een 13-jarige op één plek samengebald worden, maakt dit stuk ongelooflijk indringend. Mooi, emotioneel, maar ook bitter hard.
ien jaar geleden maakten vooral Jeroen Krabbé en Jip Wijngaarden als Otto Frank en Anne er een indrukwekkende voorstelling van. De vernieuwde uitvoering van nu, met Boudewijn de Groot en Cleo Dankert in dezelfde rollen, doet daarvoor niet onder. Maar van een echt nieuwe versie is geen sprake. De manier waarop het uitgevoerd wordt, is klassiek. Dat kan ook niet anders want de uitvoering is aan bijzonder strenge voorwaarden gebonden. Daarin zijn weinig mogelijkheden voor vernieuwing te vinden en dat levert dus enigszins clichámatig toneel op, in een wat voorspelbaar decor waarin Het Achterhuis is nagebouwd.

Onderduiken

De tekst is door Mies Bouhuys wel aangepast aan nieuwe vondsten over de familie en vrienden van Frank. Het stuk is daardoor langer maar niet beter. Sommige scenes verlopen wat traag, doen wat saai aan.
Het stuk begint met een korte inleiding waarin vader Frank dagboekfragmenten voorleest. Daarna gaan we terug naar 1942, het jaar waarin de families Frank en Van Daan in Het Achterhuis onderduiken. In dat Achterhuis leven de mensen onder zware druk. Absolute stilte. Geen kraan mag lopen, de wc mag niet doorgetrokken worden, lopen moet op kousevoeten, praten wordt fluisteren, gebaren. Als het kantoor beneden om zes uur dicht gaat en iedereen weg is, barst Anne los. De spanning valt weg, voor een paar uur. Toch blijft het oppassen, want er kan van alles gebeuren. Zoals de inbreker beneden, zoals de telefoon die een paar keer achter elkaar blijft rinkelen. Spaarzaam dringt het nieuws van buiten door via Miep Gies en meneer Kraler die de onderduikers van voedsel voorzien. Hou dat maar eens twee jaar vol, als kind, als volwassene. De spanningen lopen dan ook hoog op, al wordt ruzie dan ook al snel 'discussie' genoemd.

Stemmingen

De ontwikkeling van Anne gaat door, van een vrolijke maar dwarse puber tot een vroegrijp meisje dat steun zoekt bij haar vader en bij de enige jongen in huis, Peter. Die romance wordt wreed verstoord als Het Achterhuis als onderduikadres verraden wordt. 'Aufmachen!' Als alle onderduikers dan een voor een in het spotlicht treden en vertellen wat er verder met hen gebeurd is, maakt spanning plaats voor emotie. Anne is de laatste die haar dood bekendmaakt. Dan blijft het stil in de zaal.
Regisseur Arda Brokmann heeft haar spelers tot het uiterste aangezet om de nieuwe tekst zo indringend mogelijk te brengen. Dat is wat Cleo Dankert betreft uitstekend gelukt; ze speelt heel naturel de rol van Anne, speels, vrolijk, verdrietig, vol emoties, vol stemmingen die een meisje op die leeftijd meemaakt. Boudewijn de Groot is als Otto Frank wat vlak in zijn spel. Hij is niet de krachtige figuur die in Het Achterhuis de leiding moet hebben, maar komt vooral in de 'kleinere' spelmomenten heel goed over.
De ondersteunende muziek van het Paleis van Boem is duidelijk aanwezig maar nergens opdringerig.

Spanningen

Naarmate het stuk vordert, schuiven de zijstukken in het decor naar elkaar toe zoals ook in de muziekvoorstelling Je Anne van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen. De speelruimte voor de onderduikers wordt erg klein. Heeft de inbreker iets gehoord? Wat weet een van de kantoormensen beneden nou wel of niet? Wie belde er zo lang? Een valstrik? De onzekerheid wordt groter, spanningen lopen op. Tot de dag dat de Duitsers komen. Had Anne een voorgevoel? "Ik zie hoe de wereld langzaamaan in een woestijn herschapen wordt, ik hoor steeds harder de aanrollende donder die ook ons zal doden, ik voel het leed van miljoenen mensen mee, en toch, als ik naar de hemel kijk, denk ik dat dit alles zich weer ten goede zal wenden, dat ook deze wreedheid zal ophouden en vrede in de wereldorde zal komen," schreef ze op 15 juli 1945. Op 4 augustus vallen een Duitse politieman en vier Nederlandse nazi's Het Achterhuis binnen.


Omhoog
Terug