Boudewijn de Groot:

Troubadour in de herfst

auteur: Guus Peters, fotografie: Marco Sweering, Sunshine
geplaatst in: Profile 52, december 1998

HOE STERK IS DE EENZAME FIETSER? GEEN IDEE. HIJ HEEFT HET IN ELK GEVAL GEHAALD, VANUIT HEEMSTEDE. NADERT OVER DE GROTE MARKT VAN HAARLEM, PARKEERT ZIJN RIJWIEL EN STAPT CAFÉ STUDIO BINNEN, WAAR IK OP HEM WACHT. HIJ HOEFT ZICH WAT MIJ BETREFT NIET VOOR TE STELLEN, MAAR ZEGT GEWOONTEGETROUW 'BOUDEWIJN DE GROOT'. GESPREK MET EEN TROUBADOUR IN DE HERFST. OVER ZIJN ACTEERPOGINGEN, ZIJN PURISME, DE NEDERLANDSTALIGE MUZIEK VAN TOEN EN NU. EN OVER LENNAERT NIJGH, BIJ WIENS TEKSTEN HIJ ZWEERT.

Je hebt geacteerd. Niet alleen in 'Tsjechov', maar ook in het toneelstuk 'Anne Frank'. Was dat vanuit de optiek dat iedereen tegenwoordig alles moet kunnen, of zat er iets anders achter? Een onstuitbare drang?

"Ach, onstuitbare drang... Nee, mensen kunnen soms onvermoede talenten hebben en dan is het heel legitiem om te zeggen: als de gelegenheid mij geboden wordt om iets uit te proberen, dan doe ik dat. Ook al omdat ik vind dat ieder talent dat je hebt, of het nou aan de oppervlakte zit en naar buiten spat of ergens in de onderstroom kabbelt, gebruikt moet worden. Daar moet je mee voor de dag komen, aan de mensen presenteren. En ik vond dat acteren ontzettend boeiend, ik zou 't dolgraag nog een keer doen. Ik ben nog steeds geen natuurtalent en ik zal ook nooit een hoofdrol in een tragedie of wat dan ook spelen. Maar ik vind op het toneel staan en een rol neerzetten, iemand anders zijn of in een situatie verkeren die buiten het alledaagse staat, altijd leuk. Nee, het gaat niet om 'in de huid kruipen van'. Ik denk eigenlijk elke keer dat het andersom is: meer een kwestie van iemand in je eigen huid stoppen. Ik vond het bijvoorbeeld niet eenvoudig om de vader van Anne Frank te moeten spelen. Dat was toch iemand die verder van me afstond dan Tsjechov. Van Tsjechov had ik het gevoel dat hij veel meer was zoals ik, of omgekeerd. Dan neem je veel gemakkelijker zijn eigenschappen aan en acteer je vanuit jezelf. En Otto Frank was extra moeilijk, omdat ik in die rol niet, zoals bij Tsjechov, terug kon vallen op het zingen. Ik denk dat een acteur met natuurtalent op elk moment gewoon automatisch de juiste beslissing neemt: ik doe het zo, of ik doe het op die manier. Als je dat talent niet hebt ben je een stuk onzekerder, en dat straal je uit. Dat krijg je dan te horen van de critici. In zulke situaties wordt een regisseur ook heel belangrijk, niet alleen technisch, maar ook psychologisch. Maar met acteren is het bij mij zo dat ik het graag wil kunnen. En ik denk ook dat producenten en regisseurs wel weten waar ze me niet voor moeten vragen. En er hangt veel af van je medespelers. Als die samen met de regisseur erop vertrouwen dat ik het aankan, dan heb ik daar veel steun aan. Ik zou trouwens heel graag nog eens in een kostuumstuk willen spelen, een soort fatterige Fransman uit de zeventiende of de achttiende eeuw. Een beetje dat zwierige karakter. Het personage op zich lijkt me leuk om te zijn, vanwege de motoriek en de manier van doen."

Maar hoe hou jij jezelf staande? Twee jaar geleden heb je de cd "Een Nieuwe Herfst' gemaakt en wat me daaraan opvalt is dat er iets van veertig muzikanten opstaan. Echte strijkers, échte gitaristen, échte blazers. Dat is niet direct van deze tijd: heel veel groepen hebben zo'n synthesizer ('kastje', in vaktermen) waar zelfs de drummer nog uitkomt. Kun je dat pure omschrijven als jouw stijl?

"Niet helemaal. Op het album 'Maalstroom' ben ik ook bezig geweest met kastjes, alleen toen waren er nog niet zoveel kastjes. Toen begon dat allemaal zo'n beetje. Die eerste synthesizers, daar waren nauwelijks muzikanten voor te vinden die ermee overweg konden. Maar ik vond 't wel een interessant iets; alles wat uit zo'n kastje kwam, dat 'klonk als' maar het toch niet was. Aardig om mee te experimenteren. Maar als ik échte violen wil horen, dan wil ik ze ook laten spelen. En dat geldt voor alles wat ik écht wil horen. Een synthesizer is een fantastische uitvinding, maar dan moetje hem ook als een synthesizer gebruiken. Een groep als de 'Time Bandits' had dat goed door. Maar een heel strijkersarrangement uit een synthesizer halen lukt gewoon niet. Dus bij een plaatopname wil ik dat ook niet. Dan wil ik gewoon twintig strijkers hebben.
Gewoon omdat het anders klinkt. Er zitten dan twintig strijkers die allemaal hetzelfde, maar tegelijkertijd toch iets anders spelen. Dat hoor je niet echt natuurlijk, maar iedereen heeft net een ander plekje op de snaren, dat kan een tiende of een honderdste millimeter schelen. Dat geeft aan het geheel toch een ander geluid dan een synthesizer die twintig violen nadoet. Dan krijg je twintig keer hetzelfde. En er is een verschil in de manier waarop iets gespeeld wordt, niet alleen maar hoe het technisch klinkt. Een synthesizer laat iets alleen technisch klinken. Daar zijn ze heel ver mee; vooral samples (dat zijn opnamen van echte instrumenten) zijn griezelig goed, maar de muzikant is toch degene die iets toevoegt wat een synthesizer per definitie niét toevoegt."

Op 'Een Nieuwe Herfst' staan teksten van Lennaert Nijgh die je omschrijft als 'in- en intriest, dus wonderschoon'. Hoe zit dat? Is iets alleen wonderschoon als het triest is?

"Bij Lennaert is dat in elk geval wel zo. Lennaert Nijgh heeft een wat kinderlijk en soms wat oubollig gevoel voor humor. En daar is hij niet heel spiritueel, niet heel spits in. Over het algemeen, zeker in z'n teksten als ie grappig wil zijn, is het vaak een tikje flauw. Maar als ie triest is, ergens verdriet over heeft wanhopig is of wat dan ook, is ie opeens minstens duizend keer spitsvondiger en spiritueler. Vindingrijker ook. Van de teksten die hij voor deze plaat heeft geschreven heb ik er twee niet gebruikt. Die hadden dat mankement. Ze waren grappig en lichtvoetig, maar ze misten het inventieve van de andere. Die waren wat droeviger, meer ingetogen."

"Een strijkersarrangement uit een synthesizer halen lukt gewoon niet.
Dus bij een plaatopname wil ik twintig strijkers hebben"


Moest dat ook? Ik ken iemand die zegt dat ze depressief wordt van 'Een Nieuwe Herfst'. Moest het een droevige cd worden?

"Nee, niet per se. Maar wat Lennaert betreft kwam het daarop neer. Van anderen heb ik wat vrolijker dingen genomen. Al met al is het geen vrolijke plaat geworden, maar hij is ook niet triest."

Misschien komt het wel door de titel. Nieuw en herfst is toch een beetje met elkaar in tegenspraak.

"Ja. Dat zit erachter. Er wordt mee aangeduid dat het wel nieuw is, maar ook de elementen van het oude heeft."

Is dat ook in zekere zin persoonlijk? Je bent tenslotte de vijftig voorbij.

"Tja, dan ben je per definitie in de herfst. Toch?"

H'm. Maar hoe zie je het dan? Wat komt hierna?

"Dat weet ik niet. 'Een Nieuwe Herfst Deel 2' of (lachend) 'De 'Zomer van een Nieuwe Herfst'. Ik heb daar geen idee van. Ik heb wel eens gezegd dat ik tot m'n dood platen wil blijven maken en dat is nog steeds zo. Zolang ik nog kan zingen wil ik graag platen maken. Lennaert heeft bijvoorbeeld eens geopperd om een 'Winterreise' te maken. Zoals Schubert dat heeft gedaan, een soort cyclus van liederen. En daar heb ik op gezegd: laten we dat doen. Dus ik hoop maar dat hij, in de herfst van onze levens, bezig is met de winterreis."

Dat weet je niet. of hij daarmee bezig is?

"Ach, we spreken elkaar regelmatig. Maar, ik heb 'm met 'Een Nieuwe Herfst' vreselijk lastig gevallen en toen hij klaar was riep ik enthousiast: 'kom op, laten we die Winterreise er meteen achteraan maken.' Maar toen ging ik iets te ver, denk ik. Hij is er dan gewoon nog niet klaar mee. Bij Lennaert is het net als bij Mozart: eerst moet het in z'n hoofd allemaal georganiseerd zijn en klaar zijn en dan kan hij het in de kortste tijd op papier zetten. Maar als het in z'n hoofd er niet is, dan hoeft hij niet te gaan zitten, want dan komt er niets. Wat dat betreft zit Lennaert anders in elkaar dan bijvoorbeeld Gerard Reve. Die zei altijd: 'een schrijver moet om tien uur achter z'n bureau gaan zitten schrijven en om vijf uur weer ophouden'. Op die manier heb ik 'Maalstroom' ook geschreven. Dat was een plaat waarvoor ik zelfde teksten deed en ik dacht van: als Reve het zegt, dan zal er wel iets van waar zijn. En het was ook zo. Ik ben gaan zitten, 's ochtends om tien uur, en ik zat net zo lang te staren, naar die ballpoint te kijken en af en toe wat op te krabbelen totdat er toch wel iets kwam. En dat stuurde zich vanzelf. Dan dacht ik 's middags om vier uur opeens: hé, ik heb een tekst. Maar bij Lennaert werkt dat zo niet."

Voor 'Een Nieuwe Herfst' ben je toch weer naar Lennaert Nijgh gestapt. Schrijft hij betere teksten dan jij?

"Hij schrijft honderd keer beter dan ik. Dat staat buiten kijf. 'Maalstroom' zie ik ook als een eenmalige eruptie, iets wat er kennelijk uit moest. Maar er is bij mij nooit sprake van een stroom van ideeën die zich in literatuur omzetten, 't Is eigenlijk net als met acteren of vertalen. Dat zijn dingen die ik dan leuk vind en waarvan ik denk: misschien kan ik 't wel. En dan vind ik dat je 't op z'n minst moet proberen."

Even terug in het verleden. Ik heb je eens 'Jimmy' (beter bekend als 'Hoe sterk is de eenzame fietser') zien doen in zo'n programma als 'Op losse Groeven', waarbij het publiek midden in de stilte die er in dat nummer zit al begon ie klappen. Die kenden dat hele nummer dus niet. Erger je je daar niet groen en geel aan?

"Ja, om die reden ben ik ook gestopt met optredens in dat soort programma's. Daarom heb ik er nu ook nog steeds moeite mee om singles uit te brengen, omdat je dan in dat soort promotieprogramma's komt. En dat vind ik verschrikkelijk. Wat mij betreft is het ook nutteloos om singles uit te brengen. Dat is ook wel gebleken, want de singles die de laatste tijd zijn uitgebracht hebben ook niks gedaan. Mijn publiek koopt geen singles. Ik schrijf ook geen hits, althans nummers die een groot deel van het jongere publiek aanspreken.
Nee, dat vind ik niet jammer. Als we optreden in theaters dan zit er voldoende jong publiek om hetzelfde gevoel van breedheid te hebben als vroeger. Alleen, het accent is verschoven. Vroeger was het grootste deel van mijn publiek van mijn leeftijd en dat is nog steeds zo, alleen iets jonger. Het grootste deel van mijn publiek is tussen de vijfendertig en de vijfenveertig, maar er is ook nog steeds jong publiek van zestien, zeventien. En dat vind ik wel leuk. Maar ik hoef echt niet op straat te lopen en door de complete schooljeugd herkend te worden, zoals dertig jaar geleden."

"Meneer de President zing ik écht nooit meer"
Je bent nu aan het toeren. Wat doe je dan, speel je het hele repertoire nog?

"Ja, een groot deel van 'Een Nieuwe Herfst' en het wat oudere werk, van vroeg en laat. Bekende stukken, hoewel die nu wat meer naar de toegiftensectie zijn verhuisd. Want de mensen willen toch nog steeds 'Het Land van Maas en Waal' horen en 'Testament'. Nee, daar heb ik geen aangepaste versie van, ik begin gewoon met 'Na 22 jaren in dit leven', zing het nu als een objectief lied. Zoals het publiek er naar luistert. Daar heb je mooie herinneringen aan en dat soort argumenten speelt dan mee. Die nummers worden ook moeiteloos meegezongen en ik doe ze nog steeds met veel plezier. Al zijn er nummers die ik nooit meer zing. 'Een meisje van zestien' bijvoorbeeld, dat doe ik dan alleen nog voor mensen die ik heel, maar dan ook heel erg aardig vind. En 'Meneer de President' zing ik écht nooit meer. Dat was toen bedoeld als een integer protest tegen de politiek van Johnson in Vietnam en dat doel is er niet meer, de situatie en de persoon zijn er niet meer. Dan zou je zo'n lied ontmantelen als je het gewoon zou zingen als liedje."

Je bent volgens mij wel tevreden over je begeleidingsband.

"Inderdaad, alle muzikanten met wie ik optreedt zijn onwaarschijnlijk goed. Ik hoop ook dat ze mee kunnen doen als er over twee of drie jaar weer een nieuwe plaat komt. Als Lennaert dan tenminste zo ver is. Want ik wil wel heel graag een plaat maken met alleen maar zijn teksten. En als het geen 'Winterreise' is maar iets anders, vind ik het ook goed. Maar als het Lennaert niet lukt, dan zal ik misschien toch in arren moede ander repertoire moeten samenstellen. Wat ook niet erg is. Ik heb bijvoorbeeld net een prachtige tekst van Freek de Jonge gekregen. Die kan wat mij betreft zó op de plaat. En het is van een dusdanige kwaliteit dat ik denk dat er nog wel meer inzit. Maar een plaat met teksten van Lennaert is het doel waar ik op dit moment naar streef."

Profile is en uitgave van Pon's Automobielhandel B.V en verschijnt vier maal per jaar.


Omhoog
Terug