Picknick: Eva, Tuin der Lusten, Megaton.
Schepping - Het aardse bestaan - Verval
|
|
"De Wereld"
|
|
'De Tuin der Lusten'
Dit drieluik heeft gediend als basis voor de nummers Eva, Tuin der Lusten
en Magaton op het Album Picknick en symboliseert de tocht door het leven.
'De tuin der lusten', vermoedelijk geschilderd tussen 1470 en 1480, is een laat-gotisch
werk van Jeroen Bosch. Het gaat om een schilderij vervaardigd uit olieverf op hout.
De afmetingen van het werk bedragen 220x195. Het schilderij maakt deel uit van de collectie
van het Museo del Prado in Madrid, Spanje.
'Ipse dixit et facta sunt. Ipse mandavit er create sunt.' Zo luidt het opschrift van
deze mysterieuze 'Tuin der Lusten', waarmee Bosch zijn idee over de wereld verbeeldde.
'Hij sprak en het was er. Hij gebood en het was geschapen.'
Bovenaan op het gesloten drieluik deelt Bosch ons het thema mee van dit werk;
de schepping van de aarde, het aardse bestaan en het verval.
Wanneer het paneel gesloten is, krijgen we een goed beeld van wat Bosch dacht over het
uitzicht van de aarde. Rond, plat en omgeven door water. Samen met hem had de rest van
de middeleeuwse bevolking hetzelfde idee.
Wanneer we het paneel openen, zien we het vervolg op de schepping van de aarde. Links het
aardse paradijs. We zien dat God Eva net heeft geschapen. Adam zit verslagen van
verwondering de vrouw aan te staren. Eva slaat schuchter haar ogen neer. Voorts krijgen we
een beeld van een exotische wereld, met alle aspecten van de fauna en flora.
In het middenpaneel zien we dat de mens verbannen werd uit het Hof van Eden en
geplaatst wordt in een demonische wereld. De mensheid wordt volledig overgelaten aan
zijn lusten en is zich niet bewust van het oordeel dat zal worden geveld.
De mens denkt niet meer aan de woorden van God. De hoofdzonden komen hier ook aan bod;
maar deze worden nog meer in de kijker geplaatst in een ander werk van Bosch, met name
'De zeven hoofdzonden'. Hieruit komen ook de projecties die in het middenste deel van
de voorstelling werden verwerkt.
(In het centrum het bedoelde "Circus Jeroen Bosch: De bonte stoet")
Op de linkerzijde van dit drieluik gekomen, zien we dat God zijn oordeel heeft geveld.
Nog meer demonische droombeelden komen hier aan bod. Het voorstellen van de hel, met
alle ellende van dien, was voor Bosch van uitermate belang.
Jheronymus Bosch (Jeroen Bosch)
Jheronymus van Aken werd geboren omstreeks 1450 in 's Hertogenbosch. Bosch werd geboren in
een kustenaarsfamilie, zo waren zijn vader Anthonis en zijn grootvader Jan ook schilders.
Het is echter pas vanaf 1480 dat hij in bronnen vermeld staat als Jeroen die maelre, over
zijn bezigheden voor die tijd is niets bekend. Het is dus niet duidelijk of hij daarvoor al
schilder was. In 1481 wordt Bosch vermeld als echtgenoot van Aleit Vander Meervenne,
dochter van een koopluifamilie.
Rond 1486 zal Bosch lid worden van de Lieve-Vrouwe-broederschap als enige kunstenaar die
tot de kern van de groep behoort. Van hen krijgt hij enkele kleinere opdrachten.
Grote opdrachten volgen de kleine op en in 1504 krijgt Hi‰ronymus Bosch de opdracht van
Philips de Schone een 'Laatste Oordeel' te schilderen. Over welk 'Laatste Oordeel' het
precies gaat, is niet duidelijk.
Wel weten we dat Bosch reeds gedurende zijn leven van roem en hoog aanzien kon genieten.
De kerkelijke en wereldijke leiders waardeerden en verzamelden zijn werk; zo werd ook de
'Tuin der Lusten' geschilderd. Dit gebeurde waarschijnlijk op aanvraag van Henry III van
Nassau, die het werk bestelde voor zijn paleis in Brussel. Het kunstwerk werd daar ook
opgehangen na de dood van Bosch.
Jheronymus Bosch werd op 9 augustus 1516 begraven te 's Hertogenbosch. In 1516 1517 woedde
er een hevige pest in 's Hertogenbosch, de veronderstelling dat dit van invloed zou kunnen
geweest zijn op de dood van Bosch is niet zo onrealistisch. Jheronymeus Bosch werkte, in
tegenstelling tot andere 15de eeuwse Zuid-Nederlandse schilders, zijn hele leven lang in
zijn geboortedorp.
Wat hem ook onderscheidt van zijn collega's, is het feit dat hij de mens niet schildert
naar zijn uiterlijke verschijningsvormen, maar hij probeert de mensheid weer te geven aan
de hand van karakterkenmerken. Dat Bosch een grote invloed heeft uitgeoefend op diegenen
die na hem kwamen is dan ook niet verwonderlijk.
Kijk voor meer informatie op Boch
Universe. Daar is ook een geaniminiseerde versie te vinden van "The Garden of Earthly
Delights".
