Op de website van de Top 2000 van Radio 2 woedt al wekenlang een polemiek over het nummer
Avond van Boudewijn de Groot, dat voor het eerst sinds het bestaan van deze lijst
Bohemian rhapsody van de eerste plaats heeft verdreven.
Avond? Nooit van gehoord! Beter dan Bohemian rhapsody? Onmogelijk!
Het magnum opus van Queen behoort tot de standaardwerken uit de internationale
popgeschiedenis en deze ballade van Boudewijn de Groot kwam destijds niet verder dan de
tipparade, werd later door Radio 2 en als een kasplantje gekoesterd tot het de status van
eeuwigheidswaarde kreeg.
Enfin, eindejaarslijstjes leiden als vanzelf tot polemiek, of ze nu over trivialiteiten
gaan of niet. Maar de Top 2000 heeft zich opgewerkt tot het toppunt van trivialiteiten.
Meer dan een miljoen luisteraars brachten dit jaar hun stem uit in dit radio-evenement dat
gisteren begon en tot de jaarwisseling duurt. Ondanks de jonge geschiedenis mag de Top 2000
een instituut heten en dan gaat een revolutie niet zonder slag of stoot.
Mogelijk dat het al die klagers enige troost biedt: ook de uitvoerende artiest zelf,
tevens verantwoordelijk voor de muziek, heeft kritische kanttekeningen bij Avond.
Zo geweldig vindt Boudewijn de Groot de tekst van zijn drie jaar geleden overleden
compagnon Lennaert Nijgh nu ook weer niet. 'Lennaert is in andere teksten wel lyrischer
geweest. Er zitten een paar regels in die ik mooi vind, maar ook een paar die ik maar
matig kan waarderen.'
Ook de Belgische publicist Geert van Istendael, die De Groot en Nijgh tot de
allergrootsten van ons taalgebied rekent, heeft zijn bedenkingen. 'Dit nummer doet mij
sterk denken aan een nummer van Jacques Brel dat door Lennaert Nijgh is vertaald in
Liefde van later, gezongen door Herman van Veen. Vind ik eerlijk gezegd mooier,
ook in vertaling.' Boudewijn de Groot: 'Honderd keer mooier zelfs.'
Het nummer Avond kent een vreemde geschiedenis. Het verscheen als De Avond
al in 1973 op de elpee In de Uren van de Middag van Rob de Nijs en bleef
onopgemerkt. Journalist en Lennaert Nijgh-biograaf Peter Voskuil vermoedt dat het
toenmalige imago van Rob de Nijs dit 'bijna vergeten juweeltje' parten heeft gespeeld.
'Hij werd niet zo serieus genomen in die tijd.' De Nijs: 'Ik gold als een has been.'
Boudewijn de Groot produceerde de plaat, die de comeback van Rob de Nijs inluidde,
en vindt achteraf beschouwd het arrangement van Bert Paige niet zo geslaagd. Hij heeft ook
lang getwijfeld of hij Avond wel een plek moest geven op Een nieuwe herfst,
het album dat zíjn comeback betekende. 'Mijn vrouw Anja heeft me over de streep getrokken.
Zij zag wel de kracht van de tekst.'
Waarmee een tweede curiositeit van het nummer is aangeroerd. Nijgh schreef De Avond
destijds voor zijn toenmalige vrouw, Anja Bak. Zij is sinds tien jaar de echtgenote van
De Groot, tevens zijn manager. Nijgh juichte die nieuwe verbintenis van zijn ex-partner
overigens van harte toe ('We zijn weer een grote familie') en vond het ook geen enkel
probleem dat De Groot veranderingen aanbracht in de tekst. 'Hij maakte eigenlijk nooit
bezwaar, als het voor hem af was, kon hij er niets meer mee.'
Boudewijn de Groot heeft de tekst toegeschreven naar zijn relatie met Anja. Behalve het
wegvallen van het lidwoord in de titel, raakt dat alle drie de coupletten. Zo worden de
zinnen Waar de regen stroomt en En ik weet waarvan je droomt bij De Groot
Waar de regen valt en Ik ken je diepste angst.
Jacques Klöters, kenner van het Nederlandse lied, vindt Avond in de versie van
Boudewijn de Groot een zeldzaam prachtig lied. 'De ontroering schuilt hem in de verbinding
met de eeuwigheid. En de liefde wordt niet op een triviale manier bezongen.'
Dat het nummer de Top 2000 aanvoert, ziet Klöters als een illustratie van de
'eeuwigheidswaarde' van veel van zijn werk met Lennaert Nijgh. 'Als een cynische lul als
ik er bij wijze van spreken van volschiet, moet het wel een goed nummer zijn. Bovendien
past het mooi bij de laatste dagen van het jaar. Dan mijmer je, dan wil je ontroerd
worden.'
Bert Kranenbarg, NCRV-dj van Radio 2, mag de grote promotor van Avond worden genoemd.
'Ik was in 1996 heel blij dat Boudewijn eindelijk met een nieuwe plaat kwam, het had
twaalf jaar geduurd. En ik werd meteen gegrepen door dit nummer. Muzikaal vind ik het
enorm pakkend, met die piano in het begin. Prachtige sfeertekening in combinatie met de
tekst. Het verwoordt dat geluk heel dichtbij is, dat geluk niet gezwollen hoeft te zijn.'
Kranenbarg heeft Avond al ontelbaar vaak gehoord, maar kan hem nog altijd
aangrijpen. 'Vooral als je er niet op bedacht bent. Toen mijn zoontje werd geboren, zat
ik heel veel in de auto. Op een van die ritjes klonk het nummer opeens op de radio. Ik
weet nog precies welke dag, welke weg en dat ik onbedaarlijk moest huilen.'
Bij concerten van Boudewijn de Groot bespeurt hij dezelfde reactie. 'Eerst die piano,
vervolgens de eerste zinnen en dan hoor je echt een zucht door de zaal gaan en vervolgens
een klaterend applaus.'
Opmerkelijk is de veelheid aan emoties die het nummer losmaakt. Avond weerklinkt
zowel op bruiloften als begrafenissen. Bert Kranenbarg noemt het een lied van hoop,
Boudewijn de Groot een lied van angst. Het repeterende Ik geloof (in jou en mij)
klinkt inderdaad als een bezwering van die angst.
Peter Voskuil vindt dat het een aantal typische Nijgh-elementen bevat. 'Hij was een heel
gepassioneerd mens die onvoorwaardelijk verliefd kon zijn. Dat proef je in dit nummer,
de echtheid van die liefde. En in die zin als Maar de dingen in de kamer, zouden
levenloze dingen zijn zonder jou proef je die droomwereld die zo typisch is voor hem.'
Precies die passage spreekt ook radio- en tv-presentator Frits Spits het meest aan.
'Dat roept beelden van de dood op. Bepaalde dingen hebben een ziel, een betekenis vanwege
een bepaald persoon. Als die dood is zijn dingen ineens alleen dingen.'
Hij prijst de 'echtheid' van het lied. 'Bij dit nummer heb je ook weer het gevoel dat ze
samen aan tafel hebben gezeten en tot dit resultaat zijn gekomen. Het is niet
geconstrueerd, zo denken ze over het leven.'
De Amsterdamse Roely van Dam volgt De Groot al veertig jaar. Samen met haar man Leo en de
Hilversumse Marjolijn Hoogervorst beheert ze zijn website. 'Ik ken hem nog uit de tijd dat
hij een bang kippetje was. We werkten samen in het magazijn van De Bijenkorf in Amsterdam.
Stond-ie daar met zijn gitaar, aan de vooravond van zijn eerste tv-optreden.'
Hoogervorst denkt dat de kracht van Avond schuilt in de Hollandse herkenbaarheid.
'Ik ben in Frankrijk opgegroeid in een traditie van chansons en misschien daarom vind ik
dit nummer zo puur Nederlands. Luister naar die tweede zin! Hopen dat je licht het
doet! Het woord fiets hoeft er niet in voor te komen en toch weet je dat het daar om
gaat.' Avond is volgens haar puur zintuiglijk. 'Je ziet het licht, je ruikt het
brood.'
Avond ontbreekt op de eindejaarslijsten van concurrerende zenders. Volgens Kees
Toering, zendercoördinator van Radio 2, passen lied en muzikant precies bij het profiel en
de doelgroep van zijn zender. Bovendien: 'Het past ook zo mooi in de tijd van het jaar.
Het gaat over geborgenheid, over warmte.'
Rob de Nijs, eerste vertolker van De Avond, zingt het nummer nog steeds en nog
altijd in het oorspronkelijk arrangement van Bert Paige. 'Een heerlijk halftempo nummer.'
Hij zingt het altijd in de oorspronkelijke tekst. 'Ik begrijp niet dat Boudewijn die
veranderd heeft. Ik hoor geen verbetering.'
Hij had het indertijd zelf ook wel als single willen uitbrengen, maar de
platenmaatschappij zag er niets in. Zijn rollen in tv-series als Hamelen en
Oebele hadden van De Nijs een kinderster gemaakt. Hem werden vooral carnavaleske
nummers als Jan Klaassen en Zuster Ursula (ook Lennaert Nijgh) toegedacht.
'Dat Avond nu toch zo groot is geworden, bewijst de kracht van het nummer.'
|
|
|
|